naar Phaos

Wat is PMC?

Twintig jaar geleden begonnen we met Projectmatig Creëren (PMC). Oprichters van Phaos behoorden tot de grondleggers van deze aanpak van projectmanagement. Hun namen staan dan ook op de vier boeken* die vanaf het begin over Projectmatig Creëren (PMC) zijn verschenen en de inspiratie hebben gevormd voor het initiatief PMC Online.

De bestaande, meer traditionele manier van projectmanagement was destijds, volgens ons, teveel bezig met beheersaspecten, zoals tijd, geld en risico. Wij zetten daarentegen de mens in het midden en gaven meer aandacht aan thema’s als persoonlijk leiderschap, samenwerken en de invloed van de organisatiecultuur op een project. En we keken naar de omgeving. Zaken als contracteren, reflecteren, leren en ontwikkelen kregen een plek in onze manier van werken. En juist daardoor, door die andere manier van kijken, is PMC inmiddels uitgegroeid tot een van de leidende en breedst toepasbare projectmanagementmethoden in Nederland.

De creatielemniscaat

Centraal in ons verhaal over Projectmatig Creëren staat de creatielemniscaat**

De lemniscaat is een symbool dat staat voor de voortdurende wisselwerking tussen (tegengestelde en) continue krachten, vier in ons geval, waarbij elke kracht steeds in interactie is met de andere drie. Deze dynamische spiraal is kenmerkend voor PMC: een wendbare vorm van werken en organiseren, binnen een bewust gekozen structuur en grenzen.

De lemniscaat kent vier domeinen: ZIJ- of omgevingskant, IK- of leiderschapskant, WIJ- of samenwerkingskant en HET, de structuur. Hierbinnen onderscheiden we steeds vier hoofdthema’s, die allemaal even belangrijk zijn bij het vormgeven van een project. Lees meer over de vier domeinen op:

De samenhang en dynamiek in de lemniscaat

Op het eerste gezicht zien we vier afzonderlijke thema’s. Maar het is niet een statische figuur. De lemniscaat slingert van domein naar domein en weer terug, door het hele project heen. Constant bewust kijkend, spiegelend, reflecterend, verbindend, bijsturend. Als we bijvoorbeeld een planning maken, betrekken we daarbij altijd de wensen en mogelijkheden van de opdrachtgever (ZIJ), zorgt het proces van ‘creatief structureren’ ervoor dat elk van de teamleden expliciete verantwoordelijkheid neemt voor de taken die hij gaat uitvoeren (IK) en bepaalt het team welke taken moeten worden verricht en hoe dat past in de tijd (WIJ). Dat alles resulteert in een wendbare planning, die houvast geeft bij de uitvoering en de aansturing van het project (HET). Zo zijn we gedurende het hele project aan het manoeuvreren op de stroom van de lemniscaat. Soms vooral in het ene domein, soms in het andere. Maar steeds in verbinding met het project, met elkaar en met alle stakeholders die erbij betrokken zijn.

Wil je het hele verhaal over Projectmatig Creëren lezen?
Download dan de whitepaper De Essentie van PMC.

Tot slot

Professioneel projectmanagement is het realiseren van projecten door het creëren van nieuwe mogelijkheden. En dit doen we door uit te gaan van en in te spelen op het persoonlijke commitment van alle betrokkenen. Commitment aan elkaar, aan de resultaten, aan de beoogde effecten daarvan, aan de achterliggende doelstellingen van het project en uiteindelijk aan de visie van het programma of de organisatie.

PMC is natuurlijk veel meer dan alleen een gereedschapskist, waarmee je je project vormgeeft, voorbereidt, uitvoert en evalueert. Het is een voorkeur, houding, perspectief op je werk. Het gaat over samenwerken met je omgeving vanuit gelijkwaardigheid, over jezelf kennen, over verantwoordelijkheid nemen en soms lastige keuzes maken, over de kracht van teams en over de helderheid en het houvast die een gedegen structuur iedereen biedt. Het gaat over jou als persoon en alles wat je in kan zetten om een project tot een succes te maken.

Projectmatig Creëren en de agile-beweging

Wereldwijd worden projecten om software te ontwikkelen al decennialang gekenmerkt door abominabele faalcijfers3. In 2001, iets na de introductie van Projectmatig Creëren, leidde dat tot The Agile Manifesto, een verklaring afgegeven door een aantal leidende IT-professionals. De tekst was kort, eenvoudig en revolutionair voor de sector:

“Wij ontdekken betere manieren om software te ontwikkelen – al doende en door er tegelijkertijd anderen mee te helpen. Zo zijn we de waarde gaan inzien van:

  • mensen en hun interactie boven processen en hulpmiddelen;
  • werkende software boven allesomvattende documentatie;
  • samenwerking met de klant boven het onderhandelen over contracten;
  • inspelen op verandering boven het volgen van een plan.

Hoewel de zaken in de rechter helft van bovenstaande zinnen waardevol zijn, hechten wij meer waarde aan de linkerkant ervan.”

De toepassing van deze principes heeft geleid tot een spectaculaire verbetering in het succes van dit type projecten, en niet alleen binnen ICT. Inmiddels is binnen de agile-familie al een heel aantal verschillende aanpakken ontstaan, waarvan scrum de bekendste is.

Scrum

Binnen scrum worden drie rollen onderscheiden:

  • de rol van product owner, ofwel de opdrachtgever van het project;
  • de scrummaster;
  • het ontwikkelteam

De belangrijkste taak van de scrummaster is die van facilitator. Hij zorgt ervoor dat het team gemotiveerd is en ruimt eventuele blokkades voor ze op. Het team zelf werkt met sprints: kortlopende projecten, die een tot vier weken duren. Daarbij maken ze gebruik van ‘user stories’, wat korte, eenvoudige beschrijvingen zijn, er staat precies beschreven wat er gedaan moet worden. Let wel: Scrum is een middel en geen doel op zich.

Als je de uitgangspunten van de agile-methode combineert met ‘de taal van PMC’, wordt duidelijk dat beide nauw op elkaar aansluiten. Toch krijgen we tot onze verbazing regelmatig te horen dat ‘nu we agile hebben, projecten niet meer nodig zijn’ of dat ‘PMC is ingehaald door agile-projectmanagement en overbodig is geworden’. Niets is echter minder waar.

Agile werken suggereert niet dat projectmanagement passé is, integendeel. ‘agility’ of ‘wendbaarheid’ vraagt alleen dat je projecten aan de start niet volledig dichttimmert, zoals daarvoor op veel plaatsen wel gebeurde. En dat is nu precies wat PMC doet: ruimte laten aan de voorkant, zodat er flexibiliteit ontstaat in het gehele verdere proces. Verder gaat inspelen op veranderingen boven het volgen van een plan en zijn de onderlinge samenwerking, zowel met de klant als tussen de projectbetrokkenen, bij PMC de bepalende succesfactoren om te komen tot werkende oplossingen. Contracten en systemen zijn daarbij alleen maar ondersteunend.

Precies daarom zien wij meer overeenkomsten dan verschillen tussen de uitgangspunten van de agilebeweging en hoe we in PMC tegen projecten aankijken. En beschouwen we scrum als een waardevolle toevoeging op ons PMC-arsenaal.

* Er zijn vier boeken geschreven over PMC:
1. Projectmatig Creëren, Jo Bos en Ernst Harting, Scriptum, 1998
2. Projectmatig Creeren 2.0, Jo Bos en Ernst Harting, Scriptum, 2006
3. PMC Compact, Jo Bos, Ernst Harting en Marlet Hesselink, Scriptum, 2010
4. Project Driven Creation, Jo Bos, Ernst Harting en Marlet Hesselink, Phaos Opleidingen, 2014

** De intellectuele vader van de creatielemniscaat is Robert Coppenhagen, oud-collega en auteur van het boek Creatieregie. Visie en Verbinding bij verandering. Scriptum, 2002. Hierin introduceert hij de lemniscaat als de kern van zijn model voor organisatieontwikkeling. Zonder de lemniscaat als dragend concept was Projectmatig Creëren ook in zijn huidige vorm niet mogelijk geweest.